Главная/Маханирвана Тантра/Одинадцатая улласа
एकादशोल्लासः
ekādaśollāsaḥ
ИСКУПИТЕЛЬНЫЕ АКТЫ
(Маханирвана 11: 1-17)
श्रुत्वा शाम्भवधर्माणि वर्णाश्रमविभेदतः |
अपर्णा परया प्रीत्या पप्रच्छ शङ्करं प्रति || १ ||
śrutvā śāmbhavadharmāṇi varṇāśramavibhedataḥ .
aparṇā parayā prītyā papraccha śaṅkaraṃ prati .. 1 ..
श्रीदेव्युवाच |
śrīdevyuvāca .
वर्णाश्रमाचारधर्माः संस्कारा लोकसिद्धये |
कथिताः कृपया मह्यं सर्वज्ञेन त्वया प्रभो || २ ||
varṇāśramācāradharmāḥ saṃskārā lokasiddhaye .
kathitāḥ kṛpayā mahyaṃ sarvajñena tvayā prabho .. 2 ..
कलौ दुर्वृत्तयो लोकाः कामक्रोधान्धचेतसः |
नास्तिकाः संशयात्मानः सदेन्द्रियसुखैषिणः || ३ ||
kalau durvṛttayo lokāḥ kāmakrodhāndhacetasaḥ .
nāstikāḥ saṃśayātmānaḥ sadendriyasukhaiṣiṇaḥ .. 3 ..
भवन्निगदितं वर्त्म नानुष्ठास्यन्ति दुर्धियः |
तेषां का गतिरीशान विशेषाद्वक्तुमर्हसि || ४ ||
bhavannigaditaṃ vartma nānuṣṭhāsyanti durdhiyaḥ .
teṣāṃ kā gatirīśāna viśeṣādvaktumarhasi .. 4 ..
श्रीसदाशिव उवाच |
śrīsadāśiva uvāca .
साधु पृष्टं त्वया देवि लोकानां हितकारिणि |
त्वं जगज्जननी दुर्गा जन्मसंसारमोचनी || ५ ||
sādhu pṛṣṭaṃ tvayā devi lokānāṃ hitakāriṇi .
tvaṃ jagajjananī durgā janmasaṃsāramocanī .. 5 ..
त्वमाद्या जगतां धात्री पालयित्री परात्परा |
त्वयैव धार्यते देवि विश्वमेतच्चराचरम् || ६ ||
tvamādyā jagatāṃ dhātrī pālayitrī parātparā .
tvayaiva dhāryate devi viśvametaccarācaram .. 6 ..
त्वमेव पृथ्वी त्वं वारि त्वं वायुस्त्वं हुताशनः |
त्वं वियत्त्वमहङ्कारस्त्वं महत्तत्त्वरूपिणी || ७ ||
tvameva pṛthvī tvaṃ vāri tvaṃ vāyustvaṃ hutāśanaḥ .
tvaṃ viyattvamahaṅkārastvaṃ mahattattvarūpiṇī .. 7 ..
त्वमेव जीवो लोकेऽस्मिंस्त्वं विद्या परदेवता |
इन्द्रियाणि मनोबुद्धिर्विश्वेषां त्वं गतिः स्थितिः || ८ ||
tvameva jīvo loke’smiṃstvaṃ vidyā paradevatā .
indriyāṇi manobuddhirviśveṣāṃ tvaṃ gatiḥ sthitiḥ .. 8 ..
त्वमेव वेदाः प्रणवः स्मृतयस्त्वं हि संहिताः |
निगमागमतन्त्राणि सर्वशास्त्रमयी शिवा || ९ ||
tvameva vedāḥ praṇavaḥ smṛtayastvaṃ hi saṃhitāḥ .
nigamāgamatantrāṇi sarvaśāstramayī śivā .. 9 ..
महाकाली महालक्ष्मीर्महानीलसरस्वती |
महोदरी महामाया महारौद्री महेश्वरी || १० ||
mahākālī mahālakṣmīrmahānīlasarasvatī .
mahodarī mahāmāyā mahāraudrī maheśvarī .. 10 ..
सर्वज्ञा त्वं ज्ञानमयी नास्त्यवेद्यं तवाऽन्तिके |
तथापि पृच्छसि प्राज्ञे प्रीतये कथयामि ते || ११ ||
sarvajñā tvaṃ jñānamayī nāstyavedyaṃ tavā’ntike .
tathāpi pṛcchasi prājñe prītaye kathayāmi te .. 11 ..
सत्यमुक्तं त्वया देवि मनुजानां विचेष्टितम् |
जानन्तोऽपि हितं मत्ताः पापैराशु सुखप्रदैः || १२ ||
satyamuktaṃ tvayā devi manujānāṃ viceṣṭitam .
jānanto’pi hitaṃ mattāḥ pāpairāśu sukhapradaiḥ .. 12 ..
नाऽचरिष्यन्ति सद्वर्त्म हिताहितबहिष्कृताः |
तेषां निःश्रेयसार्थाय कर्तव्यं यत्तदुच्यते || १३ ||
nā’cariṣyanti sadvartma hitāhitabahiṣkṛtāḥ .
teṣāṃ niḥśreyasārthāya kartavyaṃ yattaducyate .. 13 ..
अनुष्ठानं निषिद्धस्य त्यागो विहितकर्मणः |
नॄणां जनयतः पापं क्लेशशोकामयप्रदम् || १४ ||
anuṣṭhānaṃ niṣiddhasya tyāgo vihitakarmaṇaḥ .
nṝṇāṃ janayataḥ pāpaṃ kleśaśokāmayapradam .. 14 ..
स्वानिष्टमात्रजननात् परानिष्टोपपादनात् |
तदेव पापं द्विविधं जानीहि कुलनायिके || १५ ||
svāniṣṭamātrajananāt parāniṣṭopapādanāt .
tadeva pāpaṃ dvividhaṃ jānīhi kulanāyike .. 15 ..
परानिष्टकरात् पापात् मुच्यते राजशासनात् |
अन्यस्मान्मुच्यते मर्त्यः प्रायश्चित्त्या समाधिना || १६ ||
parāniṣṭakarāt pāpāt mucyate rājaśāsanāt .
anyasmānmucyate martyaḥ prāyaścittyā samādhinā .. 16 ..
प्रायश्चित्त्याऽथवा दण्डैर्न पूता ये कृतांहसः |
नरकान्न निवर्तन्ते इहामुत्र विगर्हिताः || १७ ||
prāyaścittyā’thavā daṇḍairna pūtā ye kṛtāṃhasaḥ .
narakānna nivartante ihāmutra vigarhitāḥ .. 17 ..
Выслушав дхарму Шамбху для разных варн и ашрамов, Апарна (см. прим.1) возрадовалась и обратилась к Шанкаре с таким вопросом (1).
Шри Дэви сказала:
О Владыка! Из милосердия ко мне Ты, всеведущий, на благо всего мира рассказал о правилах и традициях религиозной практики и санскар (2). Но люди кали-юги злы, ослеплены гневом и вожделением, настики (см. прим.2) — их умы блуждают, они находятся в рабстве у своих чувств и в своем невежестве и безрассудстве не станут следовать пути, который Ты указал, О Ишана! Тебе надлежит рассказать о способах их спасения (3-4).
Шри Садашива сказал:
Это хороший вопрос, о Дэви! Ты — благодетельница всего мира, Ты — Мать мира, Ты — Дурга (см. прим.3), Ты освобождаешь людей от оков перерождений и мирской жизни (5). Ты существовала прежде всех вещей, Ты лелеешь и оберегаешь этот мир, Ты — за пределами самого прекрасного. О Дэви! Ты поддерживаешь все движущееся и неподвижное во Вселенной (6).
Ты — земля, Ты — вода, Ты — огонь, Ты — воздух и Ты — пустота. Ты — самосознание [Ахамкара], Ты — махат-таттва (7). Ты — жизнь этого мира. Ты — познание своего «я» [Атмаджняна]. Ты — высшее божество. Ты — органы чувств, Ты — ум, Ты — разум (см.прим.4), Ты — движение и существование Вселенной (8). Ты — Веды, Ты — пранава. Ты — смрити, самхиты, нигамы, агамы и тантры. Ты пронизываешь все шастры, и Ты — вместилище всего благого (9).
Ты — Махакали [Разрушительница Вселенной], Махалакшми [Источник процветания и разума], Маханила-Сарасвати [Источник всего знания], Маходари [Та, в чьей утробе находится вся Вселенная], Махамайя [Та, что выше майи, в плену которой находится вся Вселенная], Махараудри [Свирепая разрушительница] и Махешвари [Владычица всего сущего.]. Ты вездесуща и преисполнена знания, нет ничего, что было бы Тебе неведомо. Но раз Ты спросила меня, о Мудрейшая, я отвечу, чтобы порадовать Тебя (10-11).
О Дэви! Ты правильно сказала о людях. Зная, в чем их благо, они все же уходят с истинного пути, опьяненные порочным стремлением к вещам, которые приносят мимолетные наслаждения, и не умеющие отличать правильное от неправильного. Поэтому сейчас я расскажу о том, что может помочь их спасению (12-13).
Делая то, что запрещено или не делая то, что предписано, человек совершает грех, а грехи ведут к боли, страданию и болезням (14). О Куланаика! Знай, что существует два вида греха: грех, которым человек наносит вред только самому себе, и грех, который приносит вред другим (15). Человек освобождается от греха нанесения вреда другим, перенося наказание, наложенное царем, а от других грехов он освобождается с помощью искупительных обрядов [праяшчитта] и самадхи (16).
Тем грешникам, которые не искупили свои грехи ни перенесением наказания, ни искупительными обрядами, нет иной дороги, кроме дороги в ад, и они презираемы в этом мире и в другом (17).
Примечания.
1. Дэви называют этим именем, потому что во время исполнения обета она не съела ни одного листочка, чтобы утолить голод.
2. Те, кто отрицает Веды и т.п.
3. Та, которую трудно постичь.
4. Согласно Бхарати, ум (манас) — это сердце (хридая), а разум (буддхи) — это знание смысла шастр и т.п.
Термин «искупительные акты» (рrāyaścitta) вместе со своими вариациями, появляется уже в ведийской литературе. Однако в некоторых случаях, например, в стихах 2.1.2.4 и 5.1.9.3 Тайттирия-самхиты, эти слова просто подразумевают «случайное происшествие или несчастье» и связанное с этим чувство раскаяния, и их контекст не имеет ничего общего с «грехом». В других случаях, например, в Тайттирия Самхите 5.3.12.1, слово «праяшчитти» появляется со значением искупления за грех. Ошибки, упомянутые в разделах Брахмана и Араньяка четырех Вед, а также в различных сутрах и шастрах, включают нарушения ритуальной процедуры, преднамеренное неподобающее поведение, а также любое событие, при котором человек испытывает угрызения совести.
Общая концепция праяшчитты дана Шабарой в его комментарии к Мимансасутре 12.3.16. Он утверждает, что праяшчиттта бывает двух типов. Одна категория – это те акты, которые предназначены для исправления всего, что связано с ритуалом, что возникает из-за пренебрежения или невнимательности, в то время как вторая – это искупление за «несовершение того, что нужно делать» или «совершение того, что нельзя делать».
Предлагаются различные варианты происхождения слова рrāyaścitta. Большинство источников утверждают, что оно происходит от рrāya и citta, которые означают, соответственно, «аскетизм» и «решимость». Однако некоторые индийские ученые, такие как Хемадри, заявляют, что рrāya подразумевает разрушение, а citta подразумевает «восстановление» или «объединение того, что было разрушено», «восполнение утраченного». Третье происхождение этого слова находится в Samavidhana Brahmana, где оно состоит из pra, ayah и citta, что переводится как «соблюдение правил после того, как стало известно, что что-то произошло». Четвертое определение связывает его с грехом, и интерпретирует как «действия, уничтожающие грехи». Грех (pāpa) или адхарма (не дхарма) — это любое поведение, несовместимое с дхармой. Мы можем видеть, что эти варианты не противоречат друг другу, а раскрывают различные грани понятия «праяшчитта».
Хотя праяшчитта может включать уголовные наказания, но в сакральных текстах делается акцент на добровольной отработке негативной кармы и нравственное самоисправление, а не на каре за преступлении . Прайашчитта – способ восстановления дхармы.
तत्रादौ कथयाम्याद्ये नृपशासननिर्णयम् |
यल्लङ्घनान्महेशानि राजा यात्यधमां गतिम् || १८ ||
tatrādau kathayāmyādye nṛpaśāsananirṇayam .
yallaṅghanānmaheśāni rājā yātyadhamāṃ gatim .. 18 ..
भृत्यान् पुत्रानुदासीनान् प्रियानपि तथाऽप्रियान् |
शासने च तथा न्याये समदृष्ट्याऽवलोकयेत् || १९ ||
bhṛtyān putrānudāsīnān priyānapi tathā’priyān .
śāsane ca tathā nyāye samadṛṣṭyā’valokayet .. 19 ..
स्वयं चेत् कृतपापः स्यात् पीडयेदकृतांहसः |
उपवासैश्च दानैस्तान् परितोष्य विशुध्यति || २० ||
svayaṃ cet kṛtapāpaḥ syāt pīḍayedakṛtāṃhasaḥ .
upavāsaiśca dānaistān paritoṣya viśudhyati .. 20 ..
वधार्हं मन्यमानः स्वं कृतपापो नराधिपः |
त्यक्त्वा राज्यं वनं प्राप्य तपसाऽत्मानमुद्धरेत् || २१ ||
vadhārhaṃ manyamānaḥ svaṃ kṛtapāpo narādhipaḥ .
tyaktvā rājyaṃ vanaṃ prāpya tapasā’tmānamuddharet .. 21 ..
गुरुदण्डं नैव राजा विदध्याल्लघुपापिषु |
न लघुं गुरुपापेषु विना हेतुं विपर्यये || २२ ||
gurudaṇḍaṃ naiva rājā vidadhyāllaghupāpiṣu .
na laghuṃ gurupāpeṣu vinā hetuṃ viparyaye .. 22 ..
तस्मिन् यच्छासने शास्या अनेकोन्मार्गवर्तिनः |
पापेभ्यो निर्भये शस्तो लघुपापे गुरुर्दमः || २३ ||
tasmin yacchāsane śāsyā anekonmārgavartinaḥ .
pāpebhyo nirbhaye śasto laghupāpe gururdamaḥ .. 23 ..
सकृत्कृतापराधेन सत्रपे बहुमानिनि |
पापाद्भीरौ प्रशस्तः स्याद् गुरुपापे लघुर्दमः || २४ ||
sakṛtkṛtāparādhena satrape bahumānini .
pāpādbhīrau praśastaḥ syād gurupāpe laghurdamaḥ .. 24 ..
स्वल्पापराधी कौलश्चेत् ब्राह्मणो लघुपापकृत् |
बहुमान्योऽपि दण्ड्यः स्याद्वचोभिरवनीभृता || २५ ||
svalpāparādhī kaulaścet brāhmaṇo laghupāpakṛt .
bahumānyo’pi daṇḍyaḥ syādvacobhiravanībhṛtā .. 25 ..
न्यायं दण्डं प्रसादं च विचार्य सचिवैः सह |
यो न कुर्यान्महीपालः स महापातकी भवेत् || २६ ||
nyāyaṃ daṇḍaṃ prasādaṃ ca vicārya sacivaiḥ saha .
yo na kuryānmahīpālaḥ sa mahāpātakī bhavet .. 26 ..
न त्यजेत् पितरौ पुत्रो न त्यजेयुर्नृपं प्रजाः |
न त्यजेत् स्वामिनं भार्या विना तानतिपापिनः || २७ ||
na tyajet pitarau putro na tyajeyurnṛpaṃ prajāḥ .
na tyajet svāminaṃ bhāryā vinā tānatipāpinaḥ .. 27 ..
राज्यं धनं जीवनं च धार्मिकस्य महीपतेः |
संरक्षेयुः प्रजा यत्नैरन्यथा यान्त्यधोगतिम् || २८ ||
rājyaṃ dhanaṃ jīvanaṃ ca dhārmikasya mahīpateḥ .
saṃrakṣeyuḥ prajā yatnairanyathā yāntyadhogatim .. 28 ..
मातरं भगिनीञ्चापि तथा दुहितरं शिवे |
गन्तारो ज्ञानतो ये च महागुरुनिघातकाः || २९ ||
mātaraṃ bhaginīñcāpi tathā duhitaraṃ śive .
gantāro jñānato ye ca mahāgurunighātakāḥ .. 29 ..
कुलधर्मं समाश्रित्य पुनस्त्यक्तकुलक्रियाः |
विश्वासघातिनो लोका अतिपातकिनः स्मृताः || ३० ||
kuladharmaṃ samāśritya punastyaktakulakriyāḥ .
viśvāsaghātino lokā atipātakinaḥ smṛtāḥ .. 30 ..
मातरं भगिनीं कन्यां गच्छतो निधनं दमः |
तासामपि सकामानां तदेव विहितं शिवे || ३१ ||
mātaraṃ bhaginīṃ kanyāṃ gacchato nidhanaṃ damaḥ .
tāsāmapi sakāmānāṃ tadeva vihitaṃ śive .. 31 ..
मातापितृस्वसुस्तल्पं स्नुषां श्वश्रूं गुरुस्त्रियम् |
पितामहस्य वनितां तथा मातामहस्य च || ३२ ||
mātāpitṛsvasustalpaṃ snuṣāṃ śvaśrūṃ gurustriyam .
pitāmahasya vanitāṃ tathā mātāmahasya ca .. 32 ..
पित्रोर्भ्रातुः सुतां जायां भ्रातुः पत्नीं सुतामपि |
भागिनेयीं प्रभोः पत्नीं तनयाञ्च कुमारिकाम् || ३३ ||
pitrorbhrātuḥ sutāṃ jāyāṃ bhrātuḥ patnīṃ sutāmapi .
bhāgineyīṃ prabhoḥ patnīṃ tanayāñca kumārikām .. 33 ..
गच्छतां पापिनां लिङ्गच्छेदो दण्डो विधीयते |
आसामपि सकामानां दमो नासानिकृन्तनम् |
गृहान्निर्यापणं चैव पापादस्माद्विमुक्तये || ३४ ||
gacchatāṃ pāpināṃ liṅgacchedo daṇḍo vidhīyate .
āsāmapi sakāmānāṃ damo nāsānikṛntanam .
gṛhānniryāpaṇaṃ caiva pāpādasmādvimuktaye .. 34 ..
सपिण्डदारतनयाः स्त्रियं विश्वासिनामपि |
सर्वस्वहरणं केशवपनं गच्छतो दमः || ३५ ||
sapiṇḍadāratanayāḥ striyaṃ viśvāsināmapi .
sarvasvaharaṇaṃ keśavapanaṃ gacchato damaḥ .. 35 ..
स्त्रीभिरेताभिरज्ञानाद् भवेत् परिणयो यदि |
ब्राह्मेण वापि शैवेन ज्ञात्वा तास्तत्क्षणं त्यजेत् || ३६ ||
strībhiretābhirajñānād bhavet pariṇayo yadi .
brāhmeṇa vāpi śaivena jñātvā tāstatkṣaṇaṃ tyajet .. 36 ..
सवर्णं दारान् यो गच्छेत् अनुलोमपरस्त्रियम् |
दमस्तस्य धनादानं मासैकं कणभोजनम् || ३७ ||
savarṇaṃ dārān yo gacchet anulomaparastriyam .
damastasya dhanādānaṃ māsaikaṃ kaṇabhojanam .. 37 ..
राजन्यवैश्यशूद्राणां सामान्यानां वरानने |
ब्राह्मणीं गच्छतां ज्ञानाल्लिङ्गच्छेदो दमः स्मृतः || ३८ ||
rājanyavaiśyaśūdrāṇāṃ sāmānyānāṃ varānane .
brāhmaṇīṃ gacchatāṃ jñānālliṅgacchedo damaḥ smṛtaḥ .. 38 ..
ब्राह्मणीं विकृतां कृत्वा देशान्निर्यापयेन्नृपः |
वीरस्त्रीगामिनां तासामेवमेव दमो विधिः || ३९ ||
brāhmaṇīṃ vikṛtāṃ kṛtvā deśānniryāpayennṛpaḥ .
vīrastrīgāmināṃ tāsāmevameva damo vidhiḥ .. 39 ..
दुरात्मा यस्तु रमते प्रतिलोमपरस्त्रिया |
दण्डस्तस्य धनादानं त्रिमासं कणभोजनम् || ४० ||
durātmā yastu ramate pratilomaparastriyā .
daṇḍastasya dhanādānaṃ trimāsaṃ kaṇabhojanam .. 40 ..
सकामायाः स्त्रियाश्चापि दण्डस्तद्वद्विधीयते |
बलात्कारगता भार्या त्याज्या पाल्या भवेत् शिवे || ४१ ||
sakāmāyāḥ striyāścāpi daṇḍastadvadvidhīyate .
balātkāragatā bhāryā tyājyā pālyā bhavet śive .. 41 ..
ब्राह्मी भार्याऽथवा शैवी कामतो वाप्यकामतः |
सर्वथा हि परित्याज्या स्याच्चेत् परगता सकृत् || ४२ ||
brāhmī bhāryā’thavā śaivī kāmato vāpyakāmataḥ .
sarvathā hi parityājyā syāccet paragatā sakṛt .. 42 ..
गच्छतां वारनारीषु गवादिपशुयोनिषु |
शुद्धिर्भवति देवेशि त्रिरात्रं कणभोजनात् || ४३ ||
gacchatāṃ vāranārīṣu gavādipaśuyoniṣu .
śuddhirbhavati deveśi trirātraṃ kaṇabhojanāt .. 43 ..
गच्छतां कामतः पुंसः स्त्रियाः पायुं दुरात्मनाम् |
वध एव विधातव्यो भूभृता शम्भुशासनात् || ४४ ||
gacchatāṃ kāmataḥ puṃsaḥ striyāḥ pāyuṃ durātmanām .
vadha eva vidhātavyo bhūbhṛtā śambhuśāsanāt .. 44 ..
बलात्कारेण यो गच्छेदपि चाण्डालयोषितम् |
वधस्तस्य विधातव्यो न क्षन्तव्यः कदापि सः || ४५ ||
balātkāreṇa yo gacchedapi cāṇḍālayoṣitam .
vadhastasya vidhātavyo na kṣantavyaḥ kadāpi saḥ .. 45 ..
परिणीतास्तु या नार्यो ब्राह्मैर्वा शैववर्त्मभिः |
ता एव दारा विज्ञेया अन्याः सर्वाः परस्त्रियः || ४६ ||
pariṇītāstu yā nāryo brāhmairvā śaivavartmabhiḥ .
tā eva dārā vijñeyā anyāḥ sarvāḥ parastriyaḥ .. 46 ..
कामात् परस्त्रियं पश्यन् रहः सम्भाषयन् स्पृशन् |
परिष्वज्योपवासेन विशुध्येद् द्विगुणक्रमात् || ४७ ||
kāmāt parastriyaṃ paśyan rahaḥ sambhāṣayan spṛśan .
pariṣvajyopavāsena viśudhyed dviguṇakramāt .. 47 ..
कुर्वत्येवं सकामा या परपुंसा कुलाङ्गना |
उक्तोपवासविधिना स्वात्मानं परिशोधयेत् || ४८ ||
kurvatyevaṃ sakāmā yā parapuṃsā kulāṅganā .
uktopavāsavidhinā svātmānaṃ pariśodhayet .. 48 ..
ब्रुवन्निन्द्यं वचः स्त्रीषु पश्यन् गुह्यं परस्त्रियाः |
हसन् गुरुतरं मर्त्यः शुध्येद् द्विरुपवासतः || ४९ ||
bruvannindyaṃ vacaḥ strīṣu paśyan guhyaṃ parastriyāḥ .
hasan gurutaraṃ martyaḥ śudhyed dvirupavāsataḥ .. 49 ..
दर्शयन्नग्नमात्मानं कुर्वन्नग्नं तथा परम् |
त्रिरात्रमशनं त्यक्त्वा शुद्धो भवति मानवः || ५० ||
darśayannagnamātmānaṃ kurvannagnaṃ tathā param .
trirātramaśanaṃ tyaktvā śuddho bhavati mānavaḥ .. 50 ..
पत्न्याः पराभिगमनं प्रमाणयति चेत् पतिः |
नृपस्तदा तां तज्जारं शास्यात् शास्त्रानुसारतः || ५१ ||
patnyāḥ parābhigamanaṃ pramāṇayati cet patiḥ .
nṛpastadā tāṃ tajjāraṃ śāsyāt śāstrānusārataḥ .. 51 ..
प्रमाणे यद्यशक्तः स्यात् दयितोपपतेः पतिः |
त्यक्त्वा तां पोषयेद् ग्रासैस्तिष्ठेच्चेत् पतिशासने || ५२ ||
pramāṇe yadyaśaktaḥ syāt dayitopapateḥ patiḥ .
tyaktvā tāṃ poṣayed grāsaistiṣṭheccet patiśāsane .. 52 ..
रममाणामुपपतौ पश्यन् पत्नीं पतिस्तदा |
निघ्नन् वनितया जारं वधार्हो नैव भूभृतः || ५३ ||
ramamāṇāmupapatau paśyan patnīṃ patistadā .
nighnan vanitayā jāraṃ vadhārho naiva bhūbhṛtaḥ .. 53 ..
भर्तुर्निवारणं यत्र गमने येन भाषणे |
प्रयाणाद्भाषणात्तत्र त्यागार्हा स्यात् कुलाङ्गना || ५४ ||
bharturnivāraṇaṃ yatra gamane yena bhāṣaṇe .
prayāṇādbhāṣaṇāttatra tyāgārhā syāt kulāṅganā .. 54 ..
मृते पत्यौ स्वधर्मेण पतिबन्धुवशे स्थिता |
अभावे पितृबन्धूनां तिष्ठन्ती दायमर्हति || ५५ ||
mṛte patyau svadharmeṇa patibandhuvaśe sthitā .
abhāve pitṛbandhūnāṃ tiṣṭhantī dāyamarhati .. 55 ..
द्विर्भोजनं परान्नं च मैथुनामिषभूषणम् |
पर्यङ्गं रक्तवासश्च विधवा परिवर्जयेत् || ५६ ||
dvirbhojanaṃ parānnaṃ ca maithunāmiṣabhūṣaṇam .
paryaṅgaṃ raktavāsaśca vidhavā parivarjayet .. 56 ..
नाङ्गमुद्वर्तयेद्वासैर्ग्राम्यालापमपि त्यजेत् |
देवव्रता नयेत् कालं वैधव्यं धर्ममाश्रिता || ५७ ||
nāṅgamudvartayedvāsairgrāmyālāpamapi tyajet .
devavratā nayet kālaṃ vaidhavyaṃ dharmamāśritā .. 57 ..
न विद्यते पिता यस्य शिशोर्माता पितामहः |
नियतं पालने तस्य मातृबन्धुः प्रशस्यते || ५८ ||
na vidyate pitā yasya śiśormātā pitāmahaḥ .
niyataṃ pālane tasya mātṛbandhuḥ praśasyate .. 58 ..
मातुर्माता पिता भ्राता मातुर्भ्रातुः सुतास्तथा |
मातुः पितुः सोदराश्च विज्ञेयाः मातृबान्धवाः || ५९ ||
māturmātā pitā bhrātā māturbhrātuḥ sutāstathā .
mātuḥ pituḥ sodarāśca vijñeyāḥ mātṛbāndhavāḥ .. 59 ..
पितुर्माता पिता भ्राता पितुर्भ्रातुः स्वसुः सुताः |
पितुः पितुः सोदराश्च विज्ञेयाः पितृबान्धवाः || ६० ||
piturmātā pitā bhrātā piturbhrātuḥ svasuḥ sutāḥ .
pituḥ pituḥ sodarāśca vijñeyāḥ pitṛbāndhavāḥ .. 60 ..
पत्युर्माता पिता भ्राता पत्युर्भ्रातुः स्वसुः सुताः |
पत्युः पितुः सोदराश्च विज्ञेयाः पतिबान्धवाः || ६१ ||
patyurmātā pitā bhrātā patyurbhrātuḥ svasuḥ sutāḥ .
patyuḥ pituḥ sodarāśca vijñeyāḥ patibāndhavāḥ .. 61 ..
पित्रे मात्रे पितुः पित्रे पितामह्यै तथा स्त्रियै |
अयोग्यसूनवे पुत्रहीनमातामहाय च || ६२ ||
pitre mātre pituḥ pitre pitāmahyai tathā striyai .
ayogyasūnave putrahīnamātāmahāya ca .. 62 ..
मातामह्यै दरिद्रेभ्य एभ्यो वासस्तथाऽशनम् |
दापयेन्नृपतिः पुंसा यथाविभवमम्बिके || ६३ ||
mātāmahyai daridrebhya ebhyo vāsastathā’śanam .
dāpayennṛpatiḥ puṃsā yathāvibhavamambike .. 63 ..
दुर्वाच्यं कथयन् पत्नीमेकाहमशनं त्यजेत् |
त्र्यहं सन्ताडयन् रक्तं पातयन् सप्त वासरान् || ६४ ||
durvācyaṃ kathayan patnīmekāhamaśanaṃ tyajet .
tryahaṃ santāḍayan raktaṃ pātayan sapta vāsarān .. 64 ..
क्रोधाद्वा मोहतो भार्यां मातरं भगिनीं सुताम् |
वदन्नुपोष्य सप्ताहं विशुध्येच्छिवशासनात् || ६५ ||
krodhādvā mohato bhāryāṃ mātaraṃ bhaginīṃ sutām .
vadannupoṣya saptāhaṃ viśudhyecchivaśāsanāt .. 65 ..
शण्ढेनोद्वाहितां कन्यां कालातीतेऽपि पार्थिवः |
जानन्नुद्वाहयेत् भूयो विधिरेषः शिवोदितः || ६६ ||
śaṇḍhenodvāhitāṃ kanyāṃ kālātīte’pi pārthivaḥ .
jānannudvāhayet bhūyo vidhireṣaḥ śivoditaḥ .. 66 ..
परिणीता न रमिता कन्यका विधवा भवेत् |
साप्युद्वाह्या पुनः पित्रा शैवधर्मेष्वयं विधिः || ६७ ||
pariṇītā na ramitā kanyakā vidhavā bhavet .
sāpyudvāhyā punaḥ pitrā śaivadharmeṣvayaṃ vidhiḥ .. 67 ..
उद्वाहाद् द्वादशे पक्षे पत्यन्तात् गतहायने |
प्रसूते तनयं योग्यं न सा पत्नी न सः सुतः || ६८ ||
udvāhād dvādaśe pakṣe patyantāt gatahāyane .
prasūte tanayaṃ yogyaṃ na sā patnī na saḥ sutaḥ .. 68 ..
आगर्भात् पञ्चमासान्तर्गर्भं या स्रावयेद्धिया |
तदुपायकृतं ताञ्च यातयेत्तिव्रताडनैः || ६९ ||
āgarbhāt pañcamāsāntargarbhaṃ yā srāvayeddhiyā .
tadupāyakṛtaṃ tāñca yātayettivratāḍanaiḥ .. 69 ..
पञ्चमात् परतो मासात् या स्त्री भ्रूणं प्रपातयेत् |
तत्प्रयोक्तुश्च तस्याश्च पातकं स्याद्बधोद्भवम् || ७० ||
pañcamāt parato māsāt yā strī bhrūṇaṃ prapātayet .
tatprayoktuśca tasyāśca pātakaṃ syādbadhodbhavam .. 70 ..
यो हन्ति ज्ञानतो मर्त्यं मानवः क्रूरचेष्टितः |
वधस्तस्य विधातव्यः सर्वथा धरणीभृता || ७१ ||
yo hanti jñānato martyaṃ mānavaḥ krūraceṣṭitaḥ .
vadhastasya vidhātavyaḥ sarvathā dharaṇībhṛtā .. 71 ..
प्रमादाद् भ्रमतोऽज्ञानात् घ्नन्तन्नरमरिन्दमः |
द्रविणादानतस्तीव्रताडनैस्तं विशोधयेत् || ७२ ||
pramādād bhramato’jñānāt ghnantannaramarindamaḥ .
draviṇādānatastīvratāḍanaistaṃ viśodhayet .. 72 ..
स्वतो वा परतो वापि वधोपायं प्रकुर्वतः |
अज्ञानवधिनां दण्डो विहितस्तस्य पापिनः || ७३ ||
svato vā parato vāpi vadhopāyaṃ prakurvataḥ .
ajñānavadhināṃ daṇḍo vihitastasya pāpinaḥ .. 73 ..
मिथः संग्रामयोद्धारमाततायिनमागतम् |
निहत्य परमेशानि न पापार्हो भवेन्नरः || ७४ ||
mithaḥ saṃgrāmayoddhāramātatāyinamāgatam .
nihatya parameśāni na pāpārho bhavennaraḥ .. 74 ..
अङ्गच्छेदे विधातव्यं भूभृताऽङ्गनिकृन्तनम् |
प्रहारे च प्रहरणं नृषु पापं चिकीर्षुषु || ७५ ||
aṅgacchede vidhātavyaṃ bhūbhṛtā’ṅganikṛntanam .
prahāre ca praharaṇaṃ nṛṣu pāpaṃ cikīrṣuṣu .. 75 ..
विप्रान् गुरूनवगुरेत् प्रहरेद् यो दुरासदः |
धनादानाद्धस्तदाहात् क्रमतस्तं विशोधयेत् || ७६ ||
viprān gurūnavaguret prahared yo durāsadaḥ .
dhanādānāddhastadāhāt kramatastaṃ viśodhayet .. 76 ..
शस्त्रादिक्षतकायस्य षण्मासात् परतो मृतौ |
प्रहर्ता दण्डनीयः स्याद् वधार्हो न हि भूभृतः || ७७ ||
śastrādikṣatakāyasya ṣaṇmāsāt parato mṛtau .
prahartā daṇḍanīyaḥ syād vadhārho na hi bhūbhṛtaḥ .. 77 ..
राष्ट्रविप्लाविनो राज्यं जिहीर्षून्नृपवैरिणाम् |
रहो हितैषिणो भृत्यान् भेदकान्नृपसैन्ययोः || ७८ ||
rāṣṭraviplāvino rājyaṃ jihīrṣūnnṛpavairiṇām .
raho hitaiṣiṇo bhṛtyān bhedakānnṛpasainyayoḥ .. 78 ..
योद्धुमिच्छूः प्रजा राज्ञा शस्त्रिणः पान्थपीडकान् |
हत्वा नरपतिस्त्वेतान् नैव किल्विषभाग् भवेत् || ७९ ||
yoddhumicchūḥ prajā rājñā śastriṇaḥ pānthapīḍakān .
hatvā narapatistvetān naiva kilviṣabhāg bhavet .. 79 ..
यो हन्यान्मानवं भर्तुराज्ञयापरिहार्यया |
भर्तुरेव वधस्तत्र प्रहर्तुर्न शिवाज्ञया || ८० ||
yo hanyānmānavaṃ bharturājñayāparihāryayā .
bhartureva vadhastatra praharturna śivājñayā .. 80 ..
अयत्नपुंसः पशुना शस्त्रैर्वा म्रियते नरः |
धनदण्डेन वा कायदमेनाऽस्य विशोधनम् || ८१ ||
ayatnapuṃsaḥ paśunā śastrairvā mriyate naraḥ .
dhanadaṇḍena vā kāyadamenā’sya viśodhanam .. 81 ..
बहिर्मुखान्नृपाज्ञासु नृपाग्रे प्रौढवादिनः |
दूषकान् कुलधर्माणां शास्याद्राजा विगर्हितान् || ८२ ||
bahirmukhānnṛpājñāsu nṛpāgre prauḍhavādinaḥ .
dūṣakān kuladharmāṇāṃ śāsyādrājā vigarhitān .. 82 ..
स्थाप्यापहारिणं क्रूरं वञ्चकं भेदकारिणम् |
विवादयन्तं लोकांश्च देशान्निर्यापयेन्नृपः || ८३ ||
sthāpyāpahāriṇaṃ krūraṃ vañcakaṃ bhedakāriṇam .
vivādayantaṃ lokāṃśca deśānniryāpayennṛpaḥ .. 83 ..
शुल्केन कन्यां दातॄंश्च पुत्रं शण्ढे प्रयच्छतः |
देशान्निर्यापयेद्राजा पतितान् दुष्कृतात्मनः || ८४ ||
śulkena kanyāṃ dātṝṃśca putraṃ śaṇḍhe prayacchataḥ .
deśānniryāpayedrājā patitān duṣkṛtātmanaḥ .. 84 ..
मिथ्यापवादव्याजेन परानिष्टं चिकीर्षवः |
यथापवादं ते शास्या धर्मज्ञेन महीभृता || ८५ ||
mithyāpavādavyājena parāniṣṭaṃ cikīrṣavaḥ .
yathāpavādaṃ te śāsyā dharmajñena mahībhṛtā .. 85 ..
यो यत्परिमितानिष्टं कुर्यात्तत्सम्मितं धनम् |
नृपतिर्दापयेत्तेन जनायाऽनिष्टभागिने || ८६ ||
yo yatparimitāniṣṭaṃ kuryāttatsammitaṃ dhanam .
nṛpatirdāpayettena janāyā’niṣṭabhāgine .. 86 ..
मणिमुक्ताहिरण्यादिधातूनां स्तेयकारिणः |
करस्य बाह्वोश्छेदो वा कार्यो मूल्यं विचारयन् || ८७ ||
maṇimuktāhiraṇyādidhātūnāṃ steyakāriṇaḥ .
karasya bāhvośchedo vā kāryo mūlyaṃ vicārayan .. 87 ..
महिषाश्वगवादीनां रत्नादीनां तथा शिशोः |
बलेनाऽपहृतां नॄणां स्तेयिवद्विहितो दमः || ८८ ||
mahiṣāśvagavādīnāṃ ratnādīnāṃ tathā śiśoḥ .
balenā’pahṛtāṃ nṝṇāṃ steyivadvihito damaḥ .. 88 ..
अन्नानामल्पमूलस्य वस्तुनस्तेयिनं नृपः |
विशोधयेत्तं पक्षैकं सप्ताहं वाऽशयन् कणम् || ८९ ||
annānāmalpamūlasya vastunasteyinaṃ nṛpaḥ .
viśodhayettaṃ pakṣaikaṃ saptāhaṃ vā’śayan kaṇam .. 89 ..
विश्वासघातके पुंसि कृतघ्ने सुरवन्दिते |
यज्ञैर्व्रतैस्तपोदानैः प्रायश्चित्तैर्न निष्कृतिः || ९० ||
viśvāsaghātake puṃsi kṛtaghne suravandite .
yajñairvrataistapodānaiḥ prāyaścittairna niṣkṛtiḥ .. 90 ..
ये कूटसाक्षिणो मर्त्या मध्यस्था पक्षपातिनः |
शास्यात्तांस्तीव्रदण्डेन देशान्निर्यापयेन्नृपः || ९१ ||
ye kūṭasākṣiṇo martyā madhyasthā pakṣapātinaḥ .
śāsyāttāṃstīvradaṇḍena deśānniryāpayennṛpaḥ .. 91 ..
षट् साक्षिणः प्रमाणं स्युश्चत्वारस्त्र्य एव वा |
अभावे द्वावपि शिवे प्रसिद्धौ यदि धार्मिकौ || ९२ ||
ṣaṭ sākṣiṇaḥ pramāṇaṃ syuścatvārastrya eva vā .
abhāve dvāvapi śive prasiddhau yadi dhārmikau .. 92 ..
देशतः कालतो वापि तथा विषयतः प्रिये |
परस्परमयुक्तञ्चेद् अग्राह्यं साक्षिणां वचः || ९३ ||
deśataḥ kālato vāpi tathā viṣayataḥ priye .
parasparamayuktañced agrāhyaṃ sākṣiṇāṃ vacaḥ .. 93 ..
अन्धानां वाक् प्रमाणं स्याद्बधिराणां तथा प्रिये |
मूकानामेडमूकानां शिरसाऽङ्गीकृतिर्लिपिः || ९४ ||
andhānāṃ vāk pramāṇaṃ syādbadhirāṇāṃ tathā priye .
mūkānāmeḍamūkānāṃ śirasā’ṅgīkṛtirlipiḥ .. 94 ..
लिपिः प्रमाणं सर्वेषां सर्वत्रैव प्रशस्यते |
विशेषाद्व्यवहारेषु न विनश्येच्चिरं यतः || ९५ ||
lipiḥ pramāṇaṃ sarveṣāṃ sarvatraiva praśasyate .
viśeṣādvyavahāreṣu na vinaśyecciraṃ yataḥ .. 95 ..
स्वीयार्थमपरार्थञ्चेत् कुर्वतः कल्पितां लिपिम् |
दण्डस्तस्य विधातव्यो द्विपाद्यं कूटसाक्षिणः || ९६ ||
svīyārthamaparārthañcet kurvataḥ kalpitāṃ lipim .
daṇḍastasya vidhātavyo dvipādyaṃ kūṭasākṣiṇaḥ .. 96 ..
अभ्रमस्याऽप्रमत्तस्य यदङ्गीकरणं सकृत् |
स्वीयार्थे तत्प्रमाणं स्याद्वचसो बहुसाक्षिणाम् || ९७ ||
abhramasyā’pramattasya yadaṅgīkaraṇaṃ sakṛt .
svīyārthe tatpramāṇaṃ syādvacaso bahusākṣiṇām .. 97 ..
यथा तिष्ठन्ति पुण्यानि सत्यमाश्रित्य पार्वति |
तथाऽनृतं समाश्रित्य पातकान्यखिलान्यपि || ९८ ||
yathā tiṣṭhanti puṇyāni satyamāśritya pārvati .
tathā’nṛtaṃ samāśritya pātakānyakhilānyapi .. 98 ..
अतः सत्यविहीनस्य सर्वपापाश्रयस्य च |
ताडनाद्दमनाद्राजा न पापार्हः शिवाज्ञया || ९९ ||
ataḥ satyavihīnasya sarvapāpāśrayasya ca .
tāḍanāddamanādrājā na pāpārhaḥ śivājñayā .. 99 ..
सत्यं ब्रवीमि सङ्कल्प्य स्पृष्ट्वा कौलं गुरुं द्विजम् |
गङ्गातोयं देवमूर्तिं कुलशास्त्रं कुलामृतम् || १०० ||
satyaṃ bravīmi saṅkalpya spṛṣṭvā kaulaṃ guruṃ dvijam .
gaṅgātoyaṃ devamūrtiṃ kulaśāstraṃ kulāmṛtam .. 100 ..
देवीनिर्माल्यमथवा कथनं शपथो भवेत् |
तत्राऽनृतं वदन् मर्त्यः कल्पान्तं नरकं व्रजेत् || १०१ ||
devīnirmālyamathavā kathanaṃ śapatho bhavet .
tatrā’nṛtaṃ vadan martyaḥ kalpāntaṃ narakaṃ vrajet .. 101 ..
अपापजनिकार्याणां त्यागे वा ग्रहणेऽपि वा |
तत् कार्यं सर्वथा मर्त्यैः स्वीकृतं शपथेन यत् || १०२ ||
apāpajanikāryāṇāṃ tyāge vā grahaṇe’pi vā .
tat kāryaṃ sarvathā martyaiḥ svīkṛtaṃ śapathena yat .. 102 ..
स्वीकारोल्लङ्घनाच्छुध्येत् पक्षमेकमभोजनैः |
भ्रमेणापि तमुल्लङ्घ्य द्वादशाहं कणाशनैः || १०३ ||
svīkārollaṅghanācchudhyet pakṣamekamabhojanaiḥ .
bhrameṇāpi tamullaṅghya dvādaśāhaṃ kaṇāśanaiḥ .. 103 ..
कुलधर्मोऽपि सत्येन विधिना चेन्न सेवितः |
मोक्षाय श्रेयसे न स्यात् कौले पापाय केवलम् || १०४ ||
kuladharmo’pi satyena vidhinā cenna sevitaḥ .
mokṣāya śreyase na syāt kaule pāpāya kevalam .. 104 ..
सुरा द्रवमयी तारा जीवनिस्तारकारिणी |
जननी भोगमोक्षाणां नाशिनी विपदां रुजाम् || १०५ ||
surā dravamayī tārā jīvanistārakāriṇī .
jananī bhogamokṣāṇāṃ nāśinī vipadāṃ rujām .. 105..
दाहिनी पापसङ्घानां पावनी जगतां प्रिये |
सर्वसिद्धिप्रदा ज्ञानबुद्धिविद्याविवर्धिनी || १०६ ||
dāhinī pāpasaṅghānāṃ pāvanī jagatāṃ priye .
sarvasiddhipradā jñānabuddhividyāvivardhinī .. 106 ..
मुक्तैर्मुमुक्षुभिः सिद्धैः साधकैः क्षितिपालकैः |
सेव्यते सर्वदा देवैराद्ये स्वाभीष्टसिद्धये || १०७ ||
muktairmumukṣubhiḥ siddhaiḥ sādhakaiḥ kṣitipālakaiḥ .
sevyate sarvadā devairādye svābhīṣṭasiddhaye .. 107 ..
सम्यग्विधिविधानेन सुसमाहितचेतसा |
पिबन्ति मदिरां मर्त्या अमर्त्या एव ते क्षितौ || १०८ ||
samyagvidhividhānena susamāhitacetasā .
pibanti madirāṃ martyā amartyā eva te kṣitau .. 108 ..
प्रत्येकतत्वस्वीकाराद्विधिना स्याच्छिवो नरः |
न जाने पञ्चतत्वानां सेवनात् किं फलं भवेत् || १०९ ||
pratyekatatvasvīkārādvidhinā syācchivo naraḥ .
na jāne pañcatatvānāṃ sevanāt kiṃ phalaṃ bhavet .. 109 ..
इयञ्चेत् वारुणी देवी निपीता विधिवर्जिता |
नॄणां विनाशयेत् सर्वं बुद्धिमायुर्यशो धनम् || ११० ||
iyañcet vāruṇī devī nipītā vidhivarjitā .
nṝṇāṃ vināśayet sarvaṃ buddhimāyuryaśo dhanam .. 110 ..
अत्यन्तपानान्मद्यस्य चतुर्वर्गप्रसाधनी |
बुद्धिर्विनश्यति प्रायो लोकानां मत्तचेतसाम् || १११ ||
atyantapānānmadyasya caturvargaprasādhanī .
buddhirvinaśyati prāyo lokānāṃ mattacetasām .. 111 ..
विभ्रान्तबुद्धेर्मनुजात् कार्याकार्यमजानतः |
स्वानिष्टं च परानिष्टं जायतेऽस्मात् पदे पदे || ११२ ||
vibhrāntabuddhermanujāt kāryākāryamajānataḥ .
svāniṣṭaṃ ca parāniṣṭaṃ jāyate’smāt pade pade .. 112 ..
अतो नृपो वा चक्रेशो मद्ये मादकवस्तुषु |
अत्यासक्तजनान् कायधनदण्डेन शोधयेत् || ११३ ||
ato nṛpo vā cakreśo madye mādakavastuṣu .
atyāsaktajanān kāyadhanadaṇḍena śodhayet .. 113 ..
सुराभेदात् व्यक्तिभेदात् न्यूनेनाऽप्यधिकेन वा |
देशकालविभेदेन बुद्धिभ्रंशो भवेन्नॄणाम् || ११४ ||
surābhedāt vyaktibhedāt nyūnenā’pyadhikena vā .
deśakālavibhedena buddhibhraṃśo bhavennṝṇām .. 114 ..
अत एव सुरामानादतिपानं न लक्ष्यते |
स्खलद्वाक्पाणिपाद्दृग्भिरतिपानं विचारयेत् || ११५ ||
ata eva surāmānādatipānaṃ na lakṣyate .
skhaladvākpāṇipāddṛgbhiratipānaṃ vicārayet .. 115 ..
नेन्द्रियाणि वशे यस्य मदविह्वलचेतसः |
देवतागुरुमर्यादोल्लङ्घिनो भयरूपिणः || ११६ ||
nendriyāṇi vaśe yasya madavihvalacetasaḥ .
devatāgurumaryādollaṅghino bhayarūpiṇaḥ .. 116 ..
निखिलानर्थयोग्यस्य पापिनः शिवघातिनः |
दहेज्जिह्वां हरेदर्थान् ताडयेत्तं च पार्थिवः || ११७ ||
nikhilānarthayogyasya pāpinaḥ śivaghātinaḥ .
dahejjihvāṃ haredarthān tāḍayettaṃ ca pārthivaḥ .. 117 ..
विचलत्पादवाक्पाणिं भ्रान्तमुन्मत्तमुद्धतम् |
तमुग्रं यातयेद्राजा द्रविणं चाहरेत्ततः || ११८ ||
vicalatpādavākpāṇiṃ bhrāntamunmattamuddhatam .
tamugraṃ yātayedrājā draviṇaṃ cāharettataḥ .. 118 ..
अपवाग्वादिनं मत्तं लज्जाभयविवर्जितम् |
धनादानेन तं शास्यात् प्रजाप्रीतिकरो नृपः || ११९ ||
apavāgvādinaṃ mattaṃ lajjābhayavivarjitam .
dhanādānena taṃ śāsyāt prajāprītikaro nṛpaḥ .. 119 ..
शताभिषिक्तः कौलश्चेत् अतिपानात् कुलेश्वरि |
पशुरेव स मन्तव्यः कुलधर्मबहिष्कृतः || १२० ||
śatābhiṣiktaḥ kaulaścet atipānāt kuleśvari .
paśureva sa mantavyaḥ kuladharmabahiṣkṛtaḥ .. 120 ..
पिबन्नतिशयं मद्यं शोधितं वाऽप्यशोधितम् |
त्याज्यो भवति कौलानां दण्डनीयोऽपि भूभृतः || १२१ ||
pibannatiśayaṃ madyaṃ śodhitaṃ vā’pyaśodhitam .
tyājyo bhavati kaulānāṃ daṇḍanīyo’pi bhūbhṛtaḥ .. 121 ..
ब्राह्मीं भार्यां सुरां मत्ताः पाययन्तो द्विजातयः |
शुध्येयुर्भार्यया सार्धं पञ्चाहं कणभोजनात् || १२२ ||
brāhmīṃ bhāryāṃ surāṃ mattāḥ pāyayanto dvijātayaḥ .
śudhyeyurbhāryayā sārdhaṃ pañcāhaṃ kaṇabhojanāt .. 122 ..
असंस्कृतसुरापानात् शुध्येदुपवसंस्त्र्यहम् |
भुक्त्वाऽप्यशोधितं मांसमुपवासद्वयं चरेत् || १२३ ||
asaṃskṛtasurāpānāt śudhyedupavasaṃstryaham .
bhuktvā’pyaśodhitaṃ māṃsamupavāsadvayaṃ caret .. 123 ..
असंस्कृते मीनमुद्रे खादन्नुपवसेदहः |
अवैधं पञ्चमं कुर्वन् राज्ञो दण्डेन शुध्यति || १२४ ||
asaṃskṛte mīnamudre khādannupavasedahaḥ .
avaidhaṃ pañcamaṃ kurvan rājño daṇḍena śudhyati .. 124 ..
भुञ्जानो मानवं मांसं गोमांसं ज्ञानतः शिवे |
उपोष्य पक्षं शुद्धः स्यात् प्रायश्चित्तमिदं स्मृतम् || १२५ ||
bhuñjāno mānavaṃ māṃsaṃ gomāṃsaṃ jñānataḥ śive .
upoṣya pakṣaṃ śuddhaḥ syāt prāyaścittamidaṃ smṛtam .. 125 ..
नराकृतिपशोर्मांसं मांसं मांसादनस्य च |
अत्त्वा शुध्येन्नरः पापादुपवासैस्त्रिभिः प्रिये || १२६ ||
narākṛtipaśormāṃsaṃ māṃsaṃ māṃsādanasya ca .
attvā śudhyennaraḥ pāpādupavāsaistribhiḥ priye .. 126 ..
म्लेच्छानां श्वपचानां च पशूनां कुलवैरिणाम् |
खादन्नन्नं विशुद्धः स्यात् पक्षमेकमुपोषितः || १२७ ||
narākṛtipaśormāṃsaṃ māṃsaṃ māṃsādanasya ca .
attvā śudhyennaraḥ pāpādupavāsaistribhiḥ priye .. 126 ..
उच्छिष्टं यदि भुञ्जीत ज्ञानादेषां कुलेश्वरि |
शुध्येन्मासोपवासेनाऽज्ञानात् पक्षोपवासतः || १२८ ||
ucchiṣṭaṃ yadi bhuñjīta jñānādeṣāṃ kuleśvari .
śudhyenmāsopavāsenā’jñānāt pakṣopavāsataḥ .. 128 ..
अनुलोमेन वर्णानामन्नं भुक्त्वा सकृत् प्रिये |
दिनत्रयोपवासेन विशुद्धः स्यान्ममाज्ञया || १२९ ||
anulomena varṇānāmannaṃ bhuktvā sakṛt priye .
dinatrayopavāsena viśuddhaḥ syānmamājñayā .. 129 ..
पशुश्वपचम्लेच्छानामन्नं चक्रार्पितं यदि |
वीरहस्तार्पितं वापि तदश्नन्नैव पापभाक् || १३० ||
paśuśvapacamlecchānāmannaṃ cakrārpitaṃ yadi .
vīrahastārpitaṃ vāpi tadaśnannaiva pāpabhāk .. 130 ..
अन्नाभावे च दौर्भिक्ष्ये विपदि प्राणसङ्कटे |
निषिद्धेनाऽदनेनापि रक्षन् प्राणान्न पातकी || १३१ ||
annābhāve ca daurbhikṣye vipadi prāṇasaṅkaṭe .
niṣiddhenā’danenāpi rakṣan prāṇānna pātakī .. 131 ..
करिपृष्ठे तथाऽनेकोद्वाह्यपाषाणदारुषु |
अलक्षितेऽपि दुष्याणां भक्ष्यदोषो न विद्यते || १३२ ||
karipṛṣṭhe tathā’nekodvāhyapāṣāṇadāruṣu .
alakṣite’pi duṣyāṇāṃ bhakṣyadoṣo na vidyate .. 132 ..
पशूनभक्ष्यमांसांश्च व्याधियुक्तानपि प्रिये |
न हन्याद्देवतार्थेऽपि हत्वा च पातकी भवेत् || १३३ ||
paśūnabhakṣyamāṃsāṃśca vyādhiyuktānapi priye .
na hanyāddevatārthe’pi hatvā ca pātakī bhavet .. 133 ..
कृच्छ्रव्रतं नरः कुर्याद् गोवधे बुद्धिपूर्वके |
अज्ञानादाचरेदर्धं व्रतं शङ्करशासनात् || १३४ ||
kṛcchravrataṃ naraḥ kuryād govadhe buddhipūrvake .
ajñānādācaredardhaṃ vrataṃ śaṅkaraśāsanāt .. 134 ..
न केशवपनं कुर्यात् न नखच्छेदनं तथा |
न क्षारयोगं वसने यावन्न व्रतमाचरेत् || १३५ ||
na keśavapanaṃ kuryāt na nakhacchedanaṃ tathā .
na kṣārayogaṃ vasane yāvanna vratamācaret .. 135 ..
उपवासैर्नयेत् मासं मासमेकं कणाशनैः |
मासं भैक्षान्नमश्नीयात् कृच्छ्रव्रतमिदं शिवे || १३६ ||
upavāsairnayet māsaṃ māsamekaṃ kaṇāśanaiḥ .
māsaṃ bhaikṣānnamaśnīyāt kṛcchravratamidaṃ śive .. 136 ..
व्रतान्ते वापितशिराः कौलान् ज्ञातींश्च बान्धवान् |
भोजयित्वा विमुक्तः स्याद् ज्ञानगोवधपातकात् || १३७ ||
vratānte vāpitaśirāḥ kaulān jñātīṃśca bāndhavān .
bhojayitvā vimuktaḥ syād jñānagovadhapātakāt .. 137 ..
अपालनवधाद्गोश्च शुध्येदष्टोपवासतः |
बाहुजाद्या विशुध्येयुः पादन्यूनक्रमात् प्रिये || १३८ ||
apālanavadhādgośca śudhyedaṣṭopavāsataḥ .
bāhujādyā viśudhyeyuḥ pādanyūnakramāt priye .. 138 ..
गजोष्ट्रमहिषाश्वांश्च हत्वा कौलिनि कामतः |
उपवासैस्त्रिभिः शुध्येन्मानवः कृतकिल्विषः || १३९ ||
gajoṣṭramahiṣāśvāṃśca hatvā kaulini kāmataḥ .
upavāsaistribhiḥ śudhyenmānavaḥ kṛtakilviṣaḥ .. 139 ..
मृगमेषाजमार्जारान् निघ्नन्नुपवसेदहः |
मयूरशुकहंसांश्च सज्योतिरशनं त्यजेत् || १४० ||
mṛgameṣājamārjārān nighnannupavasedahaḥ .
mayūraśukahaṃsāṃśca sajyotiraśanaṃ tyajet .. 140 ..
निहत्य सास्थिजन्तूंश्च नक्तमद्यात् निरामिषम् |
निरस्थिजीविनो हत्वा मनस्तापेन शुद्ध्यति || १४१ ||
nihatya sāsthijantūṃśca naktamadyāt nirāmiṣam .
nirasthijīvino hatvā manastāpena śuddhyati .. 141 ..
पशुमीनाण्डजान्निघ्नन् मृगयायां महीपतिः |
न पापार्हो भवेद्देवि राज्ञो धर्मः सनातनः || १४२ ||
paśumīnāṇḍajānnighnan mṛgayāyāṃ mahīpatiḥ .
na pāpārho bhaveddevi rājño dharmaḥ sanātanaḥ .. 142 ..
देवोद्देशं विना भद्रे हिंसां सर्वत्र वर्जयेत् |
कृतायां वैधहिंसायां नरः पापैर्न लिप्यते || १४३ ||
devoddeśaṃ vinā bhadre hiṃsāṃ sarvatra varjayet .
kṛtāyāṃ vaidhahiṃsāyāṃ naraḥ pāpairna lipyate .. 143 ..
संकल्पितव्रतापूर्तौ देवनिर्माल्यलङ्घने |
अशुचौ देवतास्पर्शे गायत्रीजपमाचरेत् || १४४ ||
saṃkalpitavratāpūrtau devanirmālyalaṅghane .
aśucau devatāsparśe gāyatrījapamācaret .. 144 ..
माता पिता ब्रह्मदाता महान्तो गुरवः स्मृताः |
निन्दन्नेतान् वदन् क्रूरं शुध्येत् पञ्चोपवासतः || १४५ ||
mātā pitā brahmadātā mahānto guravaḥ smṛtāḥ .
nindannetān vadan krūraṃ śudhyet pañcopavāsataḥ .. 145 ..
एवमन्यान् गुरून् कौलान् विप्रान् गर्हन्नपि प्रिये |
सार्धद्वयोपवासेन मुक्तो भवति पातकात् || १४६ ||
evamanyān gurūn kaulān viprān garhannapi priye .
sārdhadvayopavāsena mukto bhavati pātakāt .. 146 ..
वित्तार्थी मानवो देशानखिलान् गन्तुमर्हति |
निषिद्धकौलिकाचारं देशं शास्त्रमपि त्यजेत् || १४७ ||
vittārthī mānavo deśānakhilān gantumarhati .
niṣiddhakaulikācāraṃ deśaṃ śāstramapi tyajet .. 147 ..
गच्छंस्तु स्वेच्छया देशे निषिद्धकुलवर्त्मनि |
कुलधर्मात्पतेद्भूयः शुध्येत् पूर्णाभिषेकतः || १४८ ||
gacchaṃstu svecchayā deśe niṣiddhakulavartmani .
kuladharmātpatedbhūyaḥ śudhyet pūrṇābhiṣekataḥ .. 148 ..
तपनोदयमारभ्य यामाष्टकमभोजनम् |
उपवासः स विज्ञेयः प्रायश्चित्ते विधीयते || १४९ ||
tapanodayamārabhya yāmāṣṭakamabhojanam .
upavāsaḥ sa vijñeyaḥ prāyaścitte vidhīyate .. 149 ..
पिबंस्तोयाञ्जलिञ्चैकं भक्षन्नपि समीरणम् |
मानवः प्राणरक्षार्थं न भ्रश्येदुपवासतः || १५० ||
pibaṃstoyāñjaliñcaikaṃ bhakṣannapi samīraṇam .
mānavaḥ prāṇarakṣārthaṃ na bhraśyedupavāsataḥ .. 150 ..
उपवासासमर्थश्चेद्रुजा वा जरसाऽपि वा |
तदा प्रत्युपवासञ्च भोजयेद्द्वादश द्विजान् || १५१ ||
upavāsāsamarthaścedrujā vā jarasā’pi vā .
tadā pratyupavāsañca bhojayeddvādaśa dvijān .. 151 ..
परनिन्दां निजोत्कर्षं व्यसनायुक्तभाषणम् |
अयुक्तं कर्म कुर्वाणो मनस्तापैर्विशुध्यति || १५२ ||
paranindāṃ nijotkarṣaṃ vyasanāyuktabhāṣaṇam .
ayuktaṃ karma kurvāṇo manastāpairviśudhyati .. 152 ..
अन्यानि यानि पापानि ज्ञानाज्ञानकृतान्यपि |
नश्यन्ति जपनाद्देव्याः सावित्र्याः कौलभोजनात् || १५३ ||
anyāni yāni pāpāni jñānājñānakṛtānyapi .
naśyanti japanāddevyāḥ sāvitryāḥ kaulabhojanāt .. 153 ..
सामान्यनियमान् पुंसां स्त्रीषु षण्डेषु योजयेत् |
योषितां तु विशेषोऽयं पतिरेको महागुरुः || १५४ ||
sāmānyaniyamān puṃsāṃ strīṣu ṣaṇḍeṣu yojayet .
yoṣitāṃ tu viśeṣo’yaṃ patireko mahāguruḥ .. 154 ..
महारोगान्विता ये च ये नराश्चिररोगिणः |
स्वर्णदानेन पूताः स्युर्दैवे पैत्र्येऽधिकारिणः || १५५ ||
mahārogānvitā ye ca ye narāścirarogiṇaḥ .
svarṇadānena pūtāḥ syurdaive paitrye’dhikāriṇaḥ .. 155 ..
अपघातमृतेनापि दूषितं विद्युदग्निना |
गृहं विशोधयेद्धोमैर्व्याहृत्या शतसंख्यकैः || १५६ ||
apaghātamṛtenāpi dūṣitaṃ vidyudagninā .
gṛhaṃ viśodhayeddhomairvyāhṛtyā śatasaṃkhyakaiḥ .. 156 ..
वापीकूपतडागेषु सास्थ्नां शवनिरीक्षणात् |
उद्धृत्य कुणपं तेभ्यस्ततस्तान् परिशोधयेत् || १५७ ||
vāpīkūpataḍāgeṣu sāsthnāṃ śavanirīkṣaṇāt .
uddhṛtya kuṇapaṃ tebhyastatastān pariśodhayet .. 157 ..
पूर्णाभिषेकमनुभिर्मन्त्रितैः शुद्धवारिभिः |
पूर्णैस्त्रिसप्तकुम्भैस्तान् प्लावयेदिति शोधनम् || १५८ ||
pūrṇābhiṣekamanubhirmantritaiḥ śuddhavāribhiḥ .
pūrṇaistrisaptakumbhaistān plāvayediti śodhanam .. 158 ..
यदि स्वल्पजलास्ते स्युः शवदुर्गन्धिदूषिताः |
सपङ्कं सलिलं सर्वमुद्धृत्याप्लावयेत्तु तान् || १५९ ||
yadi svalpajalāste syuḥ śavadurgandhidūṣitāḥ .
sapaṅkaṃ salilaṃ sarvamuddhṛtyāplāvayettu tān .. 159 ..
सन्ति भूरीणि तोयानि गजदघ्नानि तेषु च |
शतकुम्भजलोद्धारैरभिषेकेण शोधयेत् || १६० ||
santi bhūrīṇi toyāni gajadaghnāni teṣu ca .
śatakumbhajaloddhārairabhiṣekeṇa śodhayet .. 160 ..
यद्येवं शोधिता न स्युर्मृतस्पृष्टजलाशयाः |
अपेयसलिलास्तेषां प्रतिष्ठामपि नाचरेत् || १६१ ||
yadyevaṃ śodhitā na syurmṛtaspṛṣṭajalāśayāḥ .
apeyasalilāsteṣāṃ pratiṣṭhāmapi nācaret .. 161 ..
स्नानमेषु जलैरेषां कुर्वन् कर्म वृथा भवेत् |
दिनमेकं निराहारः शुध्येत् पञ्चामृताशनात् || १६२ ||
snānameṣu jalaireṣāṃ kurvan karma vṛthā bhavet .
dinamekaṃ nirāhāraḥ śudhyet pañcāmṛtāśanāt .. 162 ..
याचकं धनिनं दृष्ट्वा वीरं युद्धपराङ्मुखम् |
दूषकं कुलधर्माणां मद्यपाञ्च कुलस्त्रियम् || १६३ ||
yācakaṃ dhaninaṃ dṛṣṭvā vīraṃ yuddhaparāṅmukham .
dūṣakaṃ kuladharmāṇāṃ madyapāñca kulastriyam .. 163 ..
मित्रद्रोहकरं मर्त्यं स्वयं पापरतं बुधम् |
पश्यन् सूर्यं स्मरन् विष्णुं सचेलः स्नानमाचरेत् || १६४ ||
mitradrohakaraṃ martyaṃ svayaṃ pāparataṃ budham .
paśyan sūryaṃ smaran viṣṇuṃ sacelaḥ snānamācaret .. 164 ..
खरकुक्कुटकोलांश्च विक्रीणन्तो द्विजातयः |
नीचवृत्तिं चरन्तोऽपि शुध्येयुस्त्रिदिनव्रतात् || १६५ ||
kharakukkuṭakolāṃśca vikrīṇanto dvijātayaḥ .
nīcavṛttiṃ caranto’pi śudhyeyustridinavratāt .. 165 ..
दिनमेकं निराहारो द्वितीयं कणभोजनः |
अपरन्तु नयेदद्भिस्त्रिदिनव्रतमम्बिके || १६६ ||
dinamekaṃ nirāhāro dvitīyaṃ kaṇabhojanaḥ .
aparantu nayedadbhistridinavratamambike .. 166 ..
गृहेऽनुद्घाटितद्वारेऽनाहूतः प्रविशन्नरः |
वारितार्थप्रवक्ताऽपि पञ्चाहमशनं त्यजेत् || १६७ ||
gṛhe’nudghāṭitadvāre’nāhūtaḥ praviśannaraḥ .
vāritārthapravaktā’pi pañcāhamaśanaṃ tyajet .. 167 ..
आगच्छतो गुरून् दृष्ट्वा नोत्तिष्ठेद्यो मदान्वितः |
तथैव कुलशास्त्राणि शुध्येदेकोपवासतः || १६८ ||
āgacchato gurūn dṛṣṭvā nottiṣṭhedyo madānvitaḥ .
tathaiva kulaśāstrāṇi śudhyedekopavāsataḥ .. 168 ..
एतस्मिन् शाम्भवे शास्त्रे व्यक्तार्थपदबृंहिते |
कूटेनार्थं कल्पयन्तः पतिता यान्त्यधोगतिम् || १६९ ||
etasmin śāmbhave śāstre vyaktārthapadabṛṃhite .
kūṭenārthaṃ kalpayantaḥ patitā yāntyadhogatim .. 169 ..
इदं ते कथितं देवि सारात्सारं परात्परम् |
इहामुत्रार्थदं धर्म्यं पावनं हितकारकम् || १७० ||
idaṃ te kathitaṃ devi sārātsāraṃ parātparam .
ihāmutrārthadaṃ dharmyaṃ pāvanaṃ hitakārakam .. 170 ..
इति श्रीमहानिर्वाणतन्त्रे सर्वतन्त्रोत्तमोत्तमे
सर्वधर्मनिर्णयसारे श्रीमदाद्यासदाशिवसंवादे
स्वपरानिष्ठजनकपापप्रायश्चित्तकथनं नाम
एकादशोल्लासः |
iti śrīmahānirvāṇatantre sarvatantrottamottame
sarvadharmanirṇayasāre śrīmadādyāsadāśivasaṃvāde
svaparāniṣṭhajanakapāpaprāyaścittakathanaṃ nāma
ekādaśollāsaḥ .
Главная/Маханирвана Тантра/Одинадцатая улласа